Διαιτησία και Διαμεσολάβηση στην Ελλάδα και το Βέλγιο. Της Ελένης Παπανικολάου, Δικηγόρου Κατερίνης, LL.M

Της Ελένης Παπανικολάου, Δικηγόρου Κατερίνης, LL.M., e.papanikolaou@mail.com

H πρώτη δημοσίευση του άρθρου έγινε στο ηλεκτρονικό περιοδικό Μαίου 2015 του Σύνδεσμο Διεθνούς Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης (ΑΙΑ). Για περισσότερες πληροφορίες στη σελίδα: http://www.arbitration-adr.org/news/

Το άρθρο αποτελεί μια σύντομη περιγραφή της εμπορικής, επενδυτικής και ενεργειακής διαιτησίας και διαμεσολάβησης στην Ελλάδα και το Βέλγιο.1 Παρόλο που οι μηχανισμοί της διαιτησίας και διαμεσολάβησης είναι δύο ραγδαία αυξανόμενες επιλογές για την επίλυση διαφορών ανα τον κόσμο, σημειώνεται ότι η Ελλάδα και το Βέλγιο δεν αποτελούν πρώτη επιλογή ως φορουμ. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι και οι δυο χώρες έχουν ήδη ενσωματώσει στη νομοθεσία τους μερικά από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά αυτών των μεθόδων επίλυσης διαφορών και συγκεκριμένα την: ουδετερότητα, την εμπιστευτικότητα, την αυθεντία και τηυ ευελιξία επιλογής νομικού πλαισίου από τα μέρη. Τέτοια χαρακτηριστικά οδηγούν και σχηματίζουν τους δυο αυτούς μηχανισμούς ως κατάλληλες  εξωδικαστικές μεθόδους για την επίλυση διαφορών σε αντίθεση με την κλασική επιλογή της δικαστικής οδού. Τονίζεται επίσης ότι το γεγονός ότι η ταχύτητα της έκδοσης διαιτητικής απόφασης ή αντίστοιχα απόφασης της διαμεσολάβησης και η μετέπειτα εκτέλεση αυτών των αποφάσεων υπερτερούν σε σχέση με την μακρόχρονια και αέναη διαμάχη εντός των δικαστηρίων. Αυτό οδηγεί τέτοιες χώρες μεταξύ άλλων στην επιλογή της εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών. Για αυτούς και άλλους λόγους  η διαιτησία και η διαμεσολάβηση είναι ιδιαίτερα κατάλληλες για την επίλυση διαφορών στον τομέα της ενέργειας στον οποίο η ταχύτητα και η ιδιωτικότητα είναι υψηλής σημασίας. 

Μέθοδοι εναλλακτικής επίλυσης διαφορών στην Ελλάδα

Διαιτησία

 Παρά τα αναρίθμητα προνόμια που προσφέρει ο μηχανισμός, η διαιτησία στην Ελλάδα δεν αποτελεί ευρεία επιλογή. Αυτό κυρίως συμβαίνει λόγω έλλειψης πληροφόρησης και λόγω της νοοτροπίας στην Ελληνική πρακτική και αγορά η οποία πρέπει να συγχρονιστεί με την πρακτική διαιτησίας της Ευρώπης και του κόσμου. Παρόλα αυτά και με κάποια καθυστέρηση η διαιτησία παρουσιάστηκε στην Ελλάδα 25 χρόνια πριν και τη επιλέγουν κάποιες μεγάλες εταιρείες για τη σύναψη συμφωνιών ή για την επίλυση διαφορών με ομαλότητα. Βέβαια, υπάρχει ελπίδα και πιθανότητα ότι τα επόμενα χρόνια η διαιτησία στην Ελλάδα θα παρουσιαστεί στο προσκήνιο.

Το ελληνικό νομικό πλαίσιο ασχολείται με την εθνική διαιτησία στο κεφ.7 του Αστικού Κώδικα και τη διεθνή διαιτησία με τον ν.2735/1999. Μερικά από τα ελληνικά όργανα διαιτησίας που βασίζονται στα άρθρα 867-903 του Ελληνικού Αστικού Κώδικα είναι: το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών από το 1979 και το Ινστιτούτο Διαιτησίας και Εναλλακτικής Επίλυσης Διαφορών. 

Πρόσφατα, οι πρώτες ΙCSID επενδυτικές διαιτησίες ξεκίνησαν κατά της Ελλάδας. Οι υποθέσεις βασίστηκαν στη Διμερή Επενδυτική Συνθήκη Ελλάδας-Κύπρου. Η μία υπόθεση αφορά αξιώσεις ξένων (Τσέχων και Κύπριων) μετόχων ελληνικών ομολόγων οι οποίοι υπέστησαν ζημίες μετά την αναδιάθρωση του ελληνικού χρέους το 2012. Η άλλη υπόθεση αφορά την Cyprus Popular Bank σχετικά με τις ζημίες στα ελληνικά κρατικά ομόλογα μετά την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους το 2012 καθώς η τράπεζα αποκλείστηκε από τη Βοήθεια της Επείγουσας Ρευστότητας για τις Ελληνικές τράπεζες.

Διαιτητική επίλυση ενεργειακών διαφορών

Στην Ελλάδα έχει ιδρυθεί Μόνιμο Σώμα Διαιτησίας στην Ελληνική Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ). Η ΡΑΕ απαντά στις αιτήσεις μεταξύ 3 με 6 μηνών αν είναι αναγκαίο και μετά την έγγραφη συμφωνία μεταξύ των μερών μέσω της οποίας εξουσιοδοτούν την ΡΑΕ να ξεκινήσει τη διαδικασία διαιτησίας. Οι αρμοδιότητές της περιλαμβάνουν την επίλυση διαφορών μεταξύ εταιρειών ή μεταξύ εταιρειών και ιδιωτών.Σχετικά με τα διαδικαστικά θέματα ορίζονται δύο διαιτητές και ένας επιδιαιτητής. Η διάρκεια της διαδικασίας είναι η έκδοση διαιτητικής απόφασης 6 μήνες μετά από την αρχή της διαδικασίας. Αν η περίοδος δεν είναι επαρκής υπάρχει η δυνατότητα επιμήκυνσης που μπορεί να οριστεί από τον Πρόεδρο της ΡΑΕ. Η απόφαση λαμβάνεται με την πλειοψηφία αν ο συμβιβασμός δεν είναι εφικτός, ενώ η διαιτητική απόφαση ειναι νομικά δεσμευτική και από τα δυο μέρη.

Διαμεσολάβηση

Η διαμεσολάβηση στην Ελλάδα ορίζεται από το ν. 3898/2010 ο οποίος ενσωμάτωσε την ευρωπαϊκή οδηγία 2008/52 EC στη διαμεσολάβηση αστικών και εμπορικών διαφορών. Το Ελληνικό Κέντρο Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας εγκαθιδρύθηκε το 2006 και συνεισφέρει στην ανάπτυξη του μηχανισμού. Ένα άλλο θεσμικό όργανο είναι το Κέντρο Διαιτησίας στον Πειραιά.

 Εξωδικαστική επίλυση διαφορών στο Βέλγιο

Διαιτησία

Το Βέλγιο εκσυχρόνισε τη νομοθεσία του περι διαιτησίας με την αντικατάσταση του Βέλγικου Αστικού Κώδικα με το νομοθέτημα 53-2743 του 2013. Η αλλαγή αυτή απεικονίζει πιο στενά UNCITRAL σχέδιο νόμου. Με την αλλαγή αυτή το Βέλγιο ενίσχυσε τη θέση του στη διαιτησία καθώς μια από τις σημαντικές αλλαγές είναι η αφαίρεση των μειονεκτημάτων που επηρεάζουν τη σχετική διαδικασία της διαιτησίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι νέοι κανόνες εφαρμόζονται στα αιτήματα διαιτησίας μετά την αλλαγή του νομικού πλαισίου. Με αυτόν τον τρόπο η de facto πρωτεύουσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι Βρυξέλλες, διατηρεί σημαντικά πλεονεκτήματα ώστε να είναι επιλογή φορουμ διαιτησίας. Η ταχύτερη διαδικασία, τα οριστέα ποσά, η ευελιξία ως προς τα διαδικαστικά και οι έμπειροι διαιτητές είναι μερικοί λόγοι για να γίνει το Βέλγιο φορουμ επίλυσης διαφορών.

Ως θεσμικό όργανο διαιτησίας το Βέλγιο λειτουργεί με τους κανόνες του CEPANI που είναι κέντρο βοηθείας για τα μέρη. Μερικά άλλα από τα διακεκριμένα θεσμικά όργανα είναι το Institute of Arbitration και το Επιμελητήριο Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης. Για παράδειγμα, μια υπόθεση που αφορά το Βέλγιο είναι η: Ping An Life ασφαλιστική εταιρεία ΕΠΕ της Κίνας κατά του Βελγίου. Η υπόθεση αφορά Κινέζους επενδυτές με αξίωση επίλυσης διαφοράς Επενδυτών κατά Κράτους κατά του Βελγίου σχετικά με τη στάση της κυβέρνησης στη Fortis, ένα Βελγο-Ολλανδικό οικονομικό όργανο κατά την οικονομική κρίση. Οι αιτηθείς ανέφεραν ζημίες ύψους 2.3 δις αμερικάνικων δολλαρίων. Η αξίωση βασίστηκε στη Διμερή Επενδυτική Συνθήκη μεταξύ Κίνας-Βελγίου. Aυτή ήταν η πρώτη υπόθεση επενδυτών κατά κράτους κατά του Βελγίου. Γενικά, πολλοί Βέλγοι επενδυτές συμμετείχαν σε διαδικασία διαιτησίας επενδυτών-κράτους.

Διαμεσολάβηση

Στο Βέλγιο η διαμεσολάβηση δεν είναι υποχρεωτική και υποκινείται από το δικαστήριο. Το βέλγικο νομικό πλαίσιο περί διαμεσολάβησης του Φεβρουαρίου 2005 διευκρινίζει ότι αυτή η μέθοδος μπορεί να λάβει χώρα μετά απο δικαστική εντολή μόνο μετά από κοινή δήλωση των μερών. Σχετικά με τη διαπίστευση των διαμεσολάβητών προσφέρεται από θεσμικό όργανο από το bmediation και σαν παροχή υπηρεσιών από το CEPANI και το Σύνδεσμο Διεθνούς Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης. Οποιαδήποτε συνδυασμένη μέθοδος από κοινού διαιτησίας-διαμεσολάβησης med-arb ή arb-med δεν χρησιμοποιείται στο Βέλγιο.

Διαμεσολάβηση ενεργειακών διαφορών

Στο Βέλγιο, οι ενεργειακές διαφορές μπορούν να επιλυθούν μέσω της υπηρεσίας του Ενεργειακού Διαμεσολαβητή ο οποίος είναι μια ομοσπονδιακή και αυτόνομη υπηρεσία με νομική προσωπικότητα, υπεύθυνη για την κατανομή αιτήσεων και παραπόνων σχετικά με την διαχείριση της αγοράς ενέργειας και φυσικού αερίου για την επίλυση οποιασδήποτε διαφοράς μεταξύ πελάτη και εταιρείας ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου. Η υπηρεσία διαμεσολάβησης είναι υπεύθυνη για την εκτίμηση και έρευνα όλων των παραπόνων πελατών και τη διευκόλυνση φιλικού διακανονισμού και επίλυσης της διαφοράς.

Συμπερασματικά, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η Ελλάδα και το Βέλγιο πρέπει να ενισχύσουν την προσέλκυση τους ως φορουμ για την διεθνή πρακτική διαιτησίας. Ο εκσυγχρονισμός του νομικού πλαισίου τους περι διαιτησίας και διαμεσολάβησης (το Βέλγιο ξεκίνησε τις προσπάθειες πρόσφατα) σύμφωνα με τα διεθνή πλαίσια θα ανοίξει το δρόμο ώστε να αποτελούν επιλογή ως φορουμ και θα αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα σε σχέση με το Λονδίνο και το Παρίσι που είναι συχνή επιλογή ως φορουμ. Με την επαφή των Ελληνικών ή Βέλγικων επιχειρήσεων και τη εισδοχή ξένων επιχειρήσεων θα υπάρξουν εμφανή αποτελέσματα της ανανέωσης πηγής πληροφοριών στη διαιτησία, διαμεσολάβηση και άλλων μεθόδων επίλυσης διαφορών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

[1] The choice of Belgium and Greece for the purposes of this piece is accidental and it is based on the evidence that both of their legal framework is not widely chosen as lex arbitri.
[2] More information on: http://www.cepani.be/en
[3] G. Wegen and S. Wilske, ‘Arbitration in 60 jurisdictions worldwide’,Getting the deal through, 2015
[4] ICSID, no. ARB/12/29
[5] Antoine Goetz and Others and SA Affinage des Metaux v Republic of Burundi (ICSID Case no. ARB/01/2),
Electrabel SA, Transportes de Cercanias SA an Autobuses Urbanos des Sur SA v The Argentine Republic (ICSID Case no. ARB/07/26)
[6] J. Billiet and D.Nigmatullina, ‘Mediation in 16 jurisdiction worldwide’, Belgium, Getting the deal through, 2013
[7] European Mediation Training for Practisioners of Justice, A guide to European Mediation, Association for International Arbitration (ed.)
[8] More information on: www.bMediation.eu
[9] More information on: http://www.mediateurenergie.be/
[10] G. Wegen and S. Wilske, ‘Arbitration in 60 jurisdictions worldwide’,Getting the deal through, 2015
[11] See also: http://acci.gr
[12] See also: http://www.idemed.gr/, Π.Δ. 31/12-1-79
[13] The case is available on ICSID website:Postova banka a s and Istrokapital SE v Hellenic Republic, ICSID Case no. ARB/13/8
[14] The case is available on ICSID website: Cyprus Popular Bank Public Co Ltd v. Hellenic Republic, ICSID Case no. ARB/14/16
[15] More information: www.hellenic-mediation.gr; and www.diamesolabisi.com
[16] More information: http://kedip.gr/, Π. Δ/τος 123/2011